Sınıf Yönetiminde İstenmeyen Davranışların Önlenmesi ve Değiştirilmesi

İnsanların bir arada yaşamasının temelindeki neden, yaşamı birbirleri için kolaylaştırmaktır. Her sistem (okul-sınıf) amaçlarını gerçekleştirecek şekilde düzenlenmiş öğeler bütünüdür. Her sistem; kuruluş ve işleyişinde Düzene (Disipline) gereksinim duyar. Eğitim Sisteminin en uçtaki tipik alt sistemi olan sınıfta da düzene ihtiyaç vardır. Sınıf düzeninin kurulması ve sürdürülmesi, sınıf yönetiminin ana alanıdır. Sınıfın düzeni öğrenciyi çeşitli açılardan etkiler. Öğrenciler çeşitli değer sistemlerine sahip farklı çevrelerden gelmektedir. “İşsiz insan durgun suya benzer, çabuk bozulur.” Sınıf öğretim-eğitim süreçlerinde herkesin hangi zamanlarda neleri nasıl yapacağı veya yapmayacağı kurala bağlanıp işleyişi sağlanırsa, sınıfta düzen (Disiplin) vardır.

İstenmeyen Davranışların Sınıfiçi ve Sınıf Dışı Etkenleri

Sınıf içinde istenmeyen davranışların çoğunun kökeni sınıfın dışındadır. Bu nedenle öğretmen, yalnızca sınıf içi davranış değişiklileriyle uğraşırsa başarı düzeyi düşer. Onun için, önceliği sınıf dışına vermek koşulu ile öğretmen, sınıfiçi davranış etkenlerini de bilmeli ve denetlemelidir. Okula her çevreden, her yaşam biçiminden, çeşitli davranış alışkınlıklarına sahip öğrenciler gelir. Bu farklar onların davranışlarına yansır. Öğretmen, bu farklılıkların bilincinde olmalı, onları tanımalı, öğrencilerin geldikleri çevrede kabul edilebilen ama okulda istenmeyen davranışları ele alarak işlemelidir. Öğrencileri tanımadan ikinci adımı, onların davranışlarına yön veren ve ikinci değişken olan duygularını anlamaktır. Öğrenciler, gelişim dönemini yaşadıkları delikanlılık çağında alıngan, kavgacı, çabuk öfkelenen ve cinsel gelişimin baskısı altında olurlar. Dikkatli bir gözlemle öğretmen bütün bu özelliklerin farkına varmalıdır. İstenmeyen davranışların kaynakları çok geniş bir yelpaze oluşturur. Sorunların nedenlerini Kök Sorun ve Yansımış Sorun olarak ikiye ayırmalı ve sorunu doğru algılamalıdır. Öğrencilerin sınıfta istenmeyen davranışlara yönelmesi bir görüntü, ders etkinliklerinin sıkıcı olması ise bunun nedeni olabilir. Öğrencinin arkadaşına vurması bir görüntü, engellenmiş olması bunun nedenidir. Öğrencinin aile ortamı, yaşantı çevresi ve okul, onun davranışlarının temel kaynaklarıdır. Bu çevredeki insanların eğitilmişlik düzeyleri, öğrencilerin davranışlarına yansır ve sınıf içine taşınır.

İstenmeyen Davranışlara Karşı Alınacak Önlemler

İstenmeyen davranışlar kaynağı itibariyle farklılıklar gösterdiğinden, onu ortadan kaldırma yöntemleri de farklı farklı olabilir. İstenen ve istenmeyen davranışlar terazinin birer kefesi olduğuna göre; istenmeyen davranışları azaltmanın bir yolu, istenenlerin başlatılması, çoğaltılması, güçlendirilmesi ile olur. İstenen davranışları çoğaltmak yolu ile istenmeyenleri azaltmak ödül yanı da olduğundan daha az tepki ve daha çok destek gören olumlu bir yaklaşımdır. Bunun için isteneni çağrıştırıcı davranmak, istenen davranışa inandırmak, istenen davranışı güçlendirmek, kolaylaştırmak olumlu yön ve yöntemlerden bazılarıdır.

Etkileşimci Yaklaşım

Davranışçı ve yardım edici bir yöntemdir. Öğretmen, yetkeyi öğrenci ile bölüşür, öğrenciyi, sorununu çözmeye yeterli, ama uzman desteğine muhtaç sayarak hareket eder. Sınıf kuralları birlikte konur ve sorunlara birlikte çözüm bulunur. Öğrencilerin istenmeyen davranışları karşısında yapılabilecek eylemler şöyle sıralanabilir: -Küçük yanlışları görmezden gelme, Kışkırtıcı eylemleri bilmez davranma, Göz ilişkisi kurma, Yaklaşma, Uyarma, Azarlama, Yerini değiştirme, Gülmeceyi kullanma, Sözü değiştirme, Ara verme, Konuşma, Hak ve Ayrıcalıktan yoksun bırakma, Sınıfta alı koyma, İsteğini yapmama, Ailesiyle ilişki kurma, anlaşma yapma gibi.

Öğrencilere Görev ve Sorumluluklar Verilerek Öğretim Durumunun Bozulmasının Önlenmesi

Davranış değiştirmeyi hedeflemiş olan eğitim; her öğrencinin davranışı ile tek tek ilgilenilmesini gerektirir. Öğretmen, öğretimden çok Düzenle (Disiplinle) uğraşmamalıdır. Bu yönelim, sınıfın duygusal havasını, öğrenme ortamını bozar. Ama öğrenci istenmeyen davranışı yapar ve sürdürürse bu da öğrenme ortamını bozar. Öğretmen bunu denge içinde çözmeli, ne yanlış davranışın sürdürülmesine, ne de sınıfta öğretim ortamının bozulmasına müsaade etmemelidir.

Eğitimde Sınıf Yönetimi

1. Sınıf Yönetiminin Amaçları
2. Sınıf Yönetiminin İlkeleri
3. Sınıf Yönetiminin Özellikleri-Sınıf Disiplininin Oluşması
a)Sınıf Yönetiminin Boyutları
b)Sınıf Yönetiminin Modelleri
c)Sınıf Yönetiminde Etkinlik
d)Sınıf Yönetiminin sınıf dışı değişkenleri -Uzak Çevre -Yakın Çevre -Aile -Okul
4. Sınıf Yönetimi İçin Gerekli Hazırlıklar
a)Fziksel Ortamla İlgili Hazırlıklar
b)Fiziksel Ortamın Düzenlenmesi ve Etkileri
c)Plan ve Program Hazırlıkları
5. Sınıfın İlişki Düzenin
a)Sınıfta İlk Günler ve Tanışma
b)Sınıfiçi Kurallar ve Disiplin, Disiplin ile ilgili Kurallar Geliştirme
c)Sınıf İçinde Öğretmen; Öğretmenin Yeri ve Model Oluşturması
d)Sınıfta Demokratik ortam, Sınıfta Korku ve Kaygı Duyguları
e)Sınıfta Zaman Yönetimi
f)Sınıf Ortamı, Sınıf Organizasyonu ve Grup Etkileşimi
h)İlgi ve Motivasyon (Güdüleme)
6. Sınıfın Öğretim Ortamı
a)Öğrenmeye Uygun ortam yaratma
b)Hedef Davranışlarının Belirlenmesi
c)Öğretim Araçlarının Belirlenmesi
d)Öğretim Uygulaması -İlgi ve Dikkat Çekilmesi -Amaçları Açıklama -Güdüleme ve İçerik Kazandırma -Dönüt Alma ve düzeltme -Özetleme, Değerlendirme-Pekiştirme 7. Öğrenci Davranışlarını Etkileyen Sosyal ve Psikolojik Etmenler
8. Sınıf Yönetiminde İstenmeyen Davranışların Önlenmesi ve Değiştirilmesi
a)Sınıf Davranış Düzeni ve İstenmeyen Davranışlar
b)İstenmeyen Davranışların Sınıf Dışı ve Sınıf İçi Etkenleri
c)İstenmeyen Davranışlara Karşı Alınacak Önlemler
d)Karşı Yaklaşımlar ve Karşı Eylemler
e)Öğrencilere görev ve sorumluluk verilmesi
f)Öğretim Durumunun Bozulmasının Önlenmesi

Bütünsel Model

Sınıf Yönetimi algılarını bütünleştiren bu modelde, sınıf yönetimine öncelik verme, gruba olduğu kadar bireye de yönelme, isten davranışa ulaşabilmek için, istenmeyenin nedenlerini ortadan kaldırma bu sistemin özelliğidir.

Sınıfın İlişki Düzeyi

Görevlerin, görevlilerin, ilişkilerin belirlenmesi olarak tanımlanabilecek olan Örgüt Yapısının kurulması aşamaları, sınıf yönetimine uygulandığında, öğretmenlik ve öğrencilik görevleriyle bunların kimlerce, nasıl yerine getirileceğini ders dönemi başında büyük ölçüde belli olduğu görülür.