Öğretimin Uygulanması

Öğretim öncesi hazırlıklar ayrıntılı bir zaman ve eylem planına bağlanmalı, anlamlı bir sıra ile sunulmalıdır. Ders sürecinin bu yapılanışının, farklı amaçlar-dersler-konular için, farklı sayı ve sırada dizilişleri yapılabilir. Örneğin: Güdüleme, Dönüt alıp Düzeltme, Pekiştirme, hemen her aşamada yer alabilen etkinliklerdir. Öğretimin uygulanmasında; İlgi ve dikkatin toplanması, Hedeflerin ve Hedef Davranışlarının açıklanması, Güdüleme ve İçerik kazandırma, Dönüt alma ve Düzeltme, Özetleme Değerlendirme ve Pekiştirme basamaklarına tek tek zaman ve yer ayrılarak öğretim uygulamasının öğrenme ile sonuçlandırılmasına önem ve dikkat gösterilmelidir.

Öğretimin Uygulanması

Öğretim öncesi hazırlıklar ayrıntılı bir zaman ve eylem planına bağlanmalı, anlamlı bir sıra ile sunulmalıdır. Ders sürecinin bu yapılanışının, farklı amaçlar-dersler-konular için, farklı sayı ve sırada dizilişleri yapılabilir. Örneğin, güdüleme, dönüt alıp düzeltme, pekiştirme, hemen her aşamada yer alabilen etkinliklerdir.10

1.Dikkat Çekme

Ders başında, öğrenciler sınıfa yeni girdiklerinden, yerlerine oturma, konuşmalarını bitirme, araç ve arkadaşlarıyla ilgilenme davranışlarını sürdürürler. Bu davranışlara yönelmiş olan ilginin, derse çekilmesi için, öğretmenin sınıfa girmesi yetmeyebilir. Alt sınıflarda ve sınıftaki  hareketliliğin  arttığı  durumlarda, öğretmen zamanında fark edilmeyebilir. Öğretmen,  herkesin ilgisini çekmeden derse başlamamalıdır. Öğretmenin bu çabaları, dersin amaçlarıyla ilişkilendirerek sonuçlandırması, dikkat çekme ve amaçları açıklama basamakları arasındaki geçişi de yumuşatacaktır.Dikkatin  çekilmesi, ders süreci içinde zamanla öğrencilerin dikkati dağıldığında da yapılmalıdır.11

2.Amaçları Açıklama

Ne yapacağını, nelerin olacağını bilememek, gelecekteki davranışları belirsizleştirir,   eylemleri  engeller.Öğretmen,   ders  başında  öğrencileri amaçlardan haberdar ederek, onları bilinçli eylemlere yönlendirebilir.Amaçlan, dersin sonunda neleri yapabileceklerini bilen öğrenciler,  bu  amaçlan  anlamlı ve yararlı  da  bulursa, öğrenmeye daha hazır ve çabalı olur. Neden orada  olduklarını, ne olup biteceğini bilmeyen  sınıfı  yönetmek güçtür.12

Amaçlar,  hedef  davranış  olarak  belirlendiğinde,  günlük  yaşamdaki işlevleri  örnekle de  açıklanırsa, öğrencilerin dikkatini çeker, onları  güdüler.  Bu  bakımdan, amaçlar,  somut  yararlan gösterilebilen  davranışlar olarak söylenmeli, politikacı  vaatleri  gibi soyut, kapalı,  belirsiz  olmamalıdır:  Çok  yararlanacaksınız,  bu  çok önemlidir  gibi  sözler  yerine, şu  davranışı kazanınca bundan şuralarda şöyle yararlanacaksınız demek, bu örnekleri öğrenciler için güçlük yaratan, yeni, ilgilerini  çeken durumlardan seçmek gerekir.13

3. Güdüleme

Amaçlar, davranış olarak belirtilip yararları açıklandıktan sonra, öğrencilerin güçlüklerini bunlara ulaşmak için yoğunlaştırmalarını sağlamak gerekir. Hemen ulaşılabilecek amaçlar bilinirse, öğrenme daha etkili olur.14 Amaçların bilinmesi, yararlılığına inanılması, güdüleme sağlar. Güdü ile edim arasında doğrudan ilişki vardır.15

Güdüleme yollarından biri, öğrenilecekleri bir sorunla ilişkilendirmektir.Sorun olmayınca değişim güdüsünü görmek  güçleşir.16 Uygulama şansı olmayan edilgen öğrenmeler, güdüleme bir yana, öğrenmeye engel olur.17 Başarısızlıktan korkmamayı vurgulama, cesaretlendirme, özellikle çekingen öğrencileri güdüleyebilir. Herkesin yanlış yapabileceği, önemli olanın yanlışlardan ders almak olduğu düşüncesi, öğretmen için de geçerlidir.18

Başarı güdüsünün diğer güdüler arasında ilk sırada yer almaktadır. Öğretmen, en alt düzeydeki öğrencilerin bile yanıtlayabileceği kolay sorular, kolay eylem durumları yaratarak, bu öğrencilerin yapmasına, yanıtlamasına  olanak vermeli, bunu kolaylaştırmalıdır.Fakat bunu yaparken,öğrenci düzeyinin  çok altında, onunla alay eder anlamda soru ve çalışmalar seçmemelidir.19 Başarıyı tadan öğrenciler yeni başarılar arayacaklardır. Çok güçlü olan başarı güdüsünü öğretmen her öğrencisi için sık sık kullanmalıdır.

Güdülemek için sözel övgü kullanılabilir. Her öğrencinin övgü alacak bir davranışı vardır, öğretmen bunu görmeli, görüp beğendiğini belli etmelidir. Övgü başarı ile ilişkilendirilmeli haklılığı ve mantığı olmalı, bunun dışında kullanılmamalıdır.
Ödül,  bir  çabanın  sonunda  ulaşılabilecek  hedef  olarak  güdüleyici olabileceği  gibi, ödülün  tamamı veya bir kısmı  peşin  verilerek  de  güdü sağlanabilir.  Ödül,  bir konuda öncelik tanınma  (ödev konusu seçmede,  bilgisayar sırasında,  oyuncak  seçmede,  bir  müzik  aletini  kullanmada),  bir  aracı  daha  uzun süre  kullanabilme,  bir  kurula üyelik, sosyal  kabul  görme, sözel ödüller, maddi ödüller şeklinde geniş bir seçenekler dizisini içermelidir.20

Ödül ve ceza kullanımına  ilişkin  farklı yargılar,  duruma  göre  ödül  ve ceza  seçimini  anlatır. Öğretmen,  bir  durumda,  amaca  en  uygun  olanın seçilmesinde dikkatli olmalıdır.21 Ödül  yalnızca  kazanana  verilmemeli,  başarısı  düşükler  için  basan  şansı  yaratılmalı,  bazı  öğrencilerin  yitirilmesi  bu  yolla  önlenmelidir.Öğrenci  güdüsünün  dört  alanı  olarak;22

1. Yetenekleri  konusunda  öğrencinin yargısı,
2. Öğrenilenlerin  kullanılabilirliği  konusundaki  algısı,
3. Öğretmene  karşı  tutumu,
4. Öğretmenin  konuya  verdiği  değer  konusunda öğrenci algısı

1. Öğrenci yeteneklerini tanımıyorsa, deneyip görme fırsatı, cesareti  bulamamışsa, yapamayacağını düşünebilir. Dahası, nelerin  yapılabileceği veya nasıl yapılabileceği konusunda ön bilgisi yoksa, herhangi bir girişimin yapılabileceğini, yapılması gerektiğini bilmeyebilir.Bu konuda  öğretmene düşen,onun  kendini,  yeteneklerini  deneyerek  güçlerinin  farkına varmasına, bu güçleri kullanacak alanları tanımasına yardımcı olmaktır. Elbette, deneyerek yeteneklerinin farkına varma,  öğrencinin  başarabileceği  etkinliklerde  olmalı, öğretmen  bunu  garanti altına almalıdır. Aksi halde, güdülenme yerine, öğrenci, bir daha girişimde bulunmamayı seçebilir.

2. Öğrenilenlerin  ne  işe yarayacağı  öğretmen  tarafından  açıkça ve somut  olarak gösterilebilirse, öğrenci pratik yararlılığını gördüğü bilgi ve  becerileri  öğrenmeye güdülenecektir. Bazı bilgilerin pratik yararlılığı kolayca görülebilir ve yakın  zaman içinde sonuç verebilirken, bazılarının  yararlılığı  birkaç  adım  sonra  veya  dolaylıdır.  Öğretmen  özellikle,  birkaç  adım  sonra  veya  dolaylı yaran  olan  bilgiler için örnekler vermeli, bunların görülüp anlaşılmasına yardım etmelidir.

3. Öğretmenin görünüşü, konuşması, davranışları, inandırıcılığı, konusuna verdiği  değer, öğrencileri etkiler. Bu etkinin olumlulaşması için öğretmen  temiz  ve  sade giyinmeli,  inandırıcı  ve  gerçekçi  konuşmalı,  davranışları  tutarlı, çabalan  istekli,  kendini işine adamış, konusunu önemli gören, işini ciddi ve titizlikle yapan olmalıdır.23

4. İçeriği Kazandırma

İçerik:  Program hedefleri doğrultusunda seçilmiş konular bütünlüğüdür.24 İçerik, amaçlarla, önceki öğrenmelerle, öğrencilerin hazıroluş  düzeyleriyle bağlantı kurularak, uygun bir sırayla, dikkatsizliğe veya vazgeçmeye götürmeyecek bir  hızla,  uygun  yöntemlerle  verilmelidir.25 İçerik, öğrenci için  anlamlı,  değerli olmalı, bunun için de öğrenciye pratik  yararının ne  olacağı belirtilmeli, onun ilgi ve gereksinimlerine uygun olmalıdır.

Amaçlar farklılaştıkça, içeriğin kazandırılmasında farklı  öğretim  yöntemleri  kullanılır.  Öğretmen  merkezli  öğretimde  sunu,  açıklama,  gösterim;  öğrencinin görüp dinleyip not olması ile ulaşılabilecek hedef davranışlar için uygundur. Öğrenci  merkezli öğretim, sorgulama, sorun çözme, rol oynama amaçlı etkinliklere uygun  olur.26 Öğretim yöntemleri seçilir ve kullanılırken,  amaçların,  dersin,  konunun,  okul  ve  sınıf  koşullarının,  öğrenci  özelliklerinin gözetilmesi gerekir. İçerik düzenlenmesinde temel ilkeler:

a)   somuttan  soyuta
b)   basitten  karmaşığa
c)   kolaydan  zora
d)   yakından  uzağa

4.1.Anlatım Yöntemi

Araştırmalara  göre,  anlatım  yöntemi, amaçlar  açısından, hiçbir zaman  en  iyi sonucu vermemiştir,  bu  nedenle  giriş  dışında  kullanılmaması önerilmektedir.Bu yöntem öğrencinin edilgenliğini artırır, dikkati  dağıtır.  Ses, biçim, davranış,  düzenleme, akıcılık,sözle  birlikte beden  dilini  kullanma  ustalıklarıyla  birlikte kullanılırsa, sakıncaları azalabilir. Bu  yöntemde,  işitememe, anlayamama,  anlamı  bilinmeyen sözcüklerin, sembollerin,  kavramların  kullanılması, öğrenmeyi  engeller, daha sonraki  anlatımların anlaşılmasını güçleştirir. Öğretmen, anlaşılması güç  kavram, sözcük ve sembolleri önceden açıklayabilmen, herkesin  işitebilmesini sağlamalı, sık dönütlerle, anlaşılma durumunu denetlemelidir.

4.2.Soru Cevap Yöntemi

Öğrencileri  etkinliklere  katmada,  görüşleri ortaya  çıkarmada, soru-yanıt  yöntemi  yararlıdır. Sorular,  öğrenme  amaçlarına  ulaşmaya  yardım edici olmalı, düşünmeyi gerektirmeli, bu nedenle de,  yanıt için süre  tanınmalıdır.  Önce  soru  sınıfın tamamına sorulur, yanıt verecek öğrenci sonra belirlenirse, her öğrenci, soru  kendine  de  sorulabileceğinden,  düşünme  çabasına  girebilir . Aksine durumlarda öğrenciler soruyu dinlemeyebilir, ders dışı, bozucu eylemlere yönelebilir. Yanıtların deftere yazılması  istenip defterler denetlenir veya bir  öğrenciye okutulursa, herkesin yanıtlamaya yönelmesi sağlanabilir.
Öğrencilerden, verilen iki  yanıtı karşılaştırmaları istenebilir. Yanıt, birkaç öğrenciden alınmalıdır.  Yeterince  açık-doğru  olmayan yanıtlarda,  bir  öğrencinin  yanıtından, başka öğrenciler için soru üretilebilir .

4.3.Tartışma

Sınıf  tartışmalarında  amaç  ve  konu  belirlenmeli,  dinleme,  anlama, mantık aramaya çalışma, yorumlama, soru sorma süreçleri izlenmeli, bozucu davranışları öğretmen, vücut diliyle hemen düzeltmelidir.Öğrencilerin yüz yüze oturduğu çember  şeklindeki sınıf düzeni, tartışmalar için daha uygundur. Sınıf tartışmalarında bazı öğrenciler çekindikleri, eleştirileceklerini düşündükleri  nedenleriyle söz almak istemezler. Bunları  etkinliklere  katmak  için,  sıra  ile  yanıt  alınabilir, yanıt  verecek  kişi  önceden  belirlenebilir,  diğer  güdüleme ve cesaretlendirme  yöntemleri  kullanılabilir. Öğretmen bir öğrencinin konuşması hakkında diğerlerinin görüşünü alarak, hem etkili bir dinleme sağlayabilir, hem de katılanları cesaretlendirebilir.

4.4.Gösterip Yaptırma

Gösterip yaptırma, bir işlemin uygulanmasını, bir araç gerecin çalışmasını önce gösterip açıklama; sonra da öğrenciye alıştırma ve uygulama yaptırarak öğretme yoludur. Bu yöntem daha çok uygulama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında etkilidir. Gösteri öğretmen  merkezli, yapma işlemi de öğrenci merkezlidir.

4.5.Drama

Drama, öğrencilerin hangi durumlara nasıl davranmaları gerektiğini yaşayarak öğrenmelerini sağlayan bir öğretme tekniğidir. Problem çözme ve iletişim kurma yeteneğini geliştirir.Bu teknik, bilinen en eski öğrenme tekniklerinden  birisidir. Drama;

-Etkili ve dikkatli dinleme yeteneğini geliştirir,
-Kişinin kendine olan güvenini artırır,
-Anlama yeteneğini ve yaratıcılığı artırır,
-Akıcı konuşmayı geliştirir,
-Dile hakimiyeti ve iyi ifade yeteneğini geliştirir,
-Bilgilerin etkin kullanımını sağlayarak onları pekiştirir.

Bu teknik tek taraflı olmayıp hem oyuncuya hem de seyirciye yöneliktir.

4.6.Gösteri

Gösteri, izleyici grubu önünde bir  işin nasıl yapılacağını göstermek ya da genel ilkeleri açıklamak için başvurulan bir tekniktir.
Gösteri sınıf içinde genellikle öğretmen ya da varsa kaynak kişilerce yapılabilir. Gerektiğinde öğrencilerden de yararlanılır. Gösteri tekniğini sınıf içinde etkili bir şekilde uygulayabilmek için  dikkatli bir hazırlık gerekir. Tüm gösterilerin öğretmen tarafından yapılma zorunluluğu yoktur. Gerektiğinde öğrenciler, bunu kendi aralarında da yapabilirler. Bu sayede kendi yeteneklerini geliştirme ve başkalarıyla iletişim kurma olanağını bulabilirler.

4.7.Küçük Gruplarla Öğretim

Küçük gruplarla öğretim, bireyleri birbirinden farklı, işbirliğiyle öğrenen, öğretmen yönetimli çalışmalardır. Gruptaki kişi sayısının beşi-altıyı geçmemesi, gruptaki herkesin katılımına yardım eder.Bu çalışma,  herkesin rol almasıyla, sosyal ilişki becerilerini artırır, mantıklı düşünmeyi ve kişiliği geliştirir, yaratıcılığa katkı yapar. Grup şeklindeki sınıf düzeni daha geliştirici, grup öğretimi de diğer öğretim biçimlerinden daha iyi bulunmuştur.Başkalarını  tanıma,  beklentilerini öğrenme  fırsatı  veren  grupla çalışmada  düzen, işbirliği, sorumluluk, akıla olan ve olmayan  görüşleri ayırt etmeye  çalışma  düzeni kurulup, öğretmence izlenmelidir. Grup çalışmasında öğretmenin rolü, düzenleme, kolaylaştırma, gezerek, gözleyerek, dinleyerek, not alarak güdüleme, eşgüdüm ve değerlendirmedir.

4.8.Rol Yapma

Rol yapma, öğrencilerin kendi duygu ve düşüncelerini başka kişiliğe girerek ifade  sağlayan bir öğretme tekniğidir.Öğrencinin iyi rol yapabilmesi için yaratıcı düşünce önemlidir.Rol yapma, sosyodrama olarak da adlandırılır. Öğrencilere, insan ilişkileri konusunda daha çok bilgi, beceri kazandırmayı öngören ve oyun tekniğinden yararlanma temeline dayalı deneysel bir eğitim tekniğidir.

4.9.Bağımsız Çalışma

Öğretmenin yardımına açık olarak, öğrencilerin, birbirini rahatsız etmeden,bir  konu  üzerinde,  kaynaklardan  da  yararlanarak  sessizce  çalışmaları, bağımsız çalışma olarak adlandırılır.Yapılacak işler açıkça belirlenirse, öğretmenin açıklamaları  yinelemesine, öğrencilerin  sık  sık  soru  sormasına gerek kalmaz. Bağımsız çalışmada, ve bitirme zamanlan esnek tutulur, erken bitirenlere  ek  çalışmalar veya ilgi köşelerinde çalışma fırsatı verilir . Öğretmen,  bitirenin  işini denetler, uygun bulursa ek çalışma veya ilgi köşesi gündeme gelir. Temel akademik işlere deneyim kazanmak  için bağımsız çalışma  yararlıdır. Düşünce ve katılım içermeyen, değersiz ve tekrar niteliğindeki çalışmalardan çabuk  bıkılır.27